Günümüzde internetin gelişmesi ve yaygınlaşması ile bilgiye ulaşmak oldukça kolaylaşmıştır. İnternetin, alanına giren her şeyi her zaman hatırlaması insanlara tarifsiz bir yardım sunmaktadır. Bu hafızanın, insanlık için iyi mi yoksa kötü mü olduğu hakkında tartışmalar olmakla birlikte unutan bir varlık olan insan doğasına aykırı olduğu hususunda ise tartışma yoktur. Unutulma hakkı, bu değişim ve dönüşüm neticesinde incelenmesi gereken önemli bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır.

I-) UNUTULMA HAKKI NEDİR ?

Yargıtay, 2015 tarihli Genel Kurul kararında unutulma hakkının “..üstün bir kamu yararı olmadığı sürece, dijital hafızada yer alan geçmişte yaşanılan olumsuz olayların bir süre sonra unutulmasını, başkalarının bilmesini istemediği kişisel verilerin silinmesini ve yayılmasının önlemesini isteme hakkı” olarak ifade edilebileceğini belirtmiştir.

Yargıtay’a göre unutulma hakkının amacı, bireyin; kişisel verileri üzerinde serbestçe tasarruf edebilmesini, geçmişin engeline takılmaksızın geleceğe yönelik plan yapabilmesini, kişisel verilerin kişi aleyhine kullanılmasının engellenmesini, geleceğini serbestçe şekillendirebilmesini sağlamaktır. Bu açıdan unutulma hakkı, hem geçmişteki eylemlerinden pişman olan hem de geçmişte bir eylem neticesinde mağdur edilen kişilerin geleceklerini şekillendirmeleri için önem arz etmektedir.

Unutulma hakkı kapsamında verilen kararlarda, unutulması istenen kişisel verinin kişinin şeref ve haysiyetini, özel hayatını ihlal ettiği gibi gerekçelere dayanıldığı görülmektedir. Bu kapsamda unutulma hakkı, kişilik hakkının bir uzantısı olarak değerlendirilmektedir.

Her ne kadar ülkemizde unutulma hakkına ilişkin ayrı bir yasal düzenleme yapılmamışsa da gerek Anayasa’nın 20. maddesinde yapılan değişiklik, gerek 5651 ve 6698 sayılı kanunların kabul edilmesi ile unutulma hakkının kullanılmasının yasal dayanakları zamanla arttırılmıştır. Ayrıca Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi kararlarıyla da unutulma hakkı hukukumuza entegre edilmektedir.

Ayrıca, özel hayatın gizliliği ve korunması, kişisel verilerin korunması, manevi varlığın koruması ve geliştirilmesi haklarının unutulma hakkının kullanılmasına dayanak teşkil ettiği ve Anayasa’nın 5. maddesinin anılan bu düzenlemelerle birlikte değerlendirilmesi neticesinde unutulma hakkının kullanılmasında devletin pozitif yükümlülüğünün olduğu Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi tarafından kabul edilmektedir.

II-) UNUTULMA HAKKINI KİMLER KULLANABİLİR ?

Yayınlandığı anda hukuka uygun olarak işlenmiş, dijital ortamda arşivlenmiş kişisel veri, unutulma hakkının konusunu oluşturmaktadır. Ülkemizde ise unutulma hakkının sadece dijital ortamlarda değil, kamunun kolayca ulaşabileceği her türlü alandaki tüm kişisel verileri kapsayacağı yönünde karar verilmektedir. Dolayısıyla kişisel verileri hukuka uygun olarak işlenmiş, dijital ortamda arşivlenmiş kişiler, bu verinin toplum için önem arz etmeyen, eski bir bilgi haline gelmesi durumunda unutulma hakkını kullanabilir.

III-) UNUTULMA HAKKININ YASAL DÜZENLEMELERİ NELERDİR ?

Ülkemizde unutulma hakkına ilişkin yasal bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak unutulma hakkının amacı ve içeriği ile uyumlu anayasal ve yasal düzenlemeler bulunmaktadır.

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8. maddesinde düzenlenmiş olan “özel yaşam ve aile yaşamına saygı hakkı”nın karşılığı niteliğinde olan “özel hayatın gizliliği” hakkı Anayasa’nın 20. maddesinde “Herkes, özel hayatına ve aile hayatına saygı gösterilmesini isteme hakkına sahiptir. Özel hayatın ve aile hayatının gizliliğine dokunulamaz…” şeklinde düzenlenmiştir. Anayasa’da veyahut Anayasa Mahkemesi kararlarında özel hayatın ne olduğuna ilişkin bir tanım yapılmamıştır. Ancak Anayasa Mahkemesi, bir kararında bu maddenin bireyin kendisiyle ilgili bilgileri kontrol edebilmesini de kapsayan bir mahremiyet hakkı niteliğinde olduğunu belirtmiştir.

2010 yılındaki Anayasa değişikliği ile 20. maddeye eklenen 3. fıkrayla kişisel verilerin korunması hakkı Anayasa’da açıkça tanınmıştır. Bu şekilde kişinin, kişisel verilerinin silinmesi talep etme hakkı anayasal bir düzenlemeye kavuşmuştur. Hem bu madde hem de 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’ndaki düzenlemeler unutulma hakkının kullanılmasındaki amaca hizmet etmektedir.

IV-) UNUTULMA HAKKI NASIL KULLANILIR ?

Unutulma hakkının kullanılması için öncelikle veri sunucusuna başvuru yapılabilir.  İnternetten içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararlarını ise Sulh Ceza Hakimliği vermektedir.

Unutulma hakkının yasal kaynakları Anayasa’da ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde bulunduğundan başvurusunu ve itirazı reddedilen kişi Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapma hakkına sahiptir.

V-) UNUTULMA HAKKIYLA İLGİLİ BAZI KARAR ÖRNEKLERİ

Daha önce kendisinin taraf olduğu cinsel taciz suçuna ilişkin yargılamada verilen Yargıtay kararının Yorumlu-Uygulamalı Türk Ceza Kanunu adlı eserde ismi açık şekilde kullanıldığını iddia ederek manevi tazminat talep eden kişinin açtığı davada Yargıtay Hukuk Genel Kurulu eserde kullanılan karar metninde davacının yargılama sırasında açık bir şekilde anlattığı cinsel saldırının yer aldığı, bu nedenle kararın olayın mağduru olan davacının isminin rumuzlanmadan kitapta kullanılmasının davacının unutulma hakkını ve bunun neticesinde özel hayatın gizliliğini ihlal ettiğine karar vermiştir.

 “Kaçakçıdan Şaşırtan Jest” başlıklı haberde kendisinden “dünyaca ünlü eski eser kaçakçısı” olarak bahsedildiğini belirten kişinin açtığı davada Yargıtay, haberin, kaçakçılık fiilinin işlendiğinin iddia edildiği 1966 yılından yıllar sonra ve davacının bir sanat eserini üniversiteye bağışlamasının ardından yapılmış olmasının, takdir edilecek bir faaliyeti gölgeleyecek nitelikte ve unutulma hakkını ortadan kaldıracak şekilde olduğuna karar vermiştir.

 Başvurucunun uyuşturucu kullandığı iddiası ile yürütülen bir ceza kovuşturması hakkında ulusal ölçekte yayımlanan bir gazetenin internet arşivi sayfalarında 1998 yılında iki, 1999 yılında bir olmak üzere toplam üç haber başlığı yayımlanmıştır. Başvurucu, hakkında yapılan bu haberlerin arşivde tutulmaya devam edilmesi ve internet üzerinden haberlere kolayca ulaşılabilir olması nedenleriyle özel ve iş hayatının olumsuz etkilendiğini, itibarının zedelendiğini iddia ederek haberlerin kaldırılmasını talep etmiştir. Başvurucunun bu talebiyle görülen davada Anayasa Mahkemesi olayın yaklaşık on dört yıl önce gerçekleşmiş olması nedeniyle güncelliğini yitirmiş olması; tarihi, istatistiksel veya bilimsel amaçlarla internet ortamında kolaylıkla ulaşılabilirliğinin sağlanmasının zorunlu olmaması, başvurucunun kamu yararı bakımından siyasi veya medyatik bir kişiliğe sahip olmaması nedenleriyle haberlerin kolaylıkla ulaşılabilirliğinin başvurucunun itibarını zedelediğini, unutulma hakkı kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini belirterek başvurucunun hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.

NOT: Bu yazımız, bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. İzinsiz paylaşılması halinde, hukuki süreç başlatılacaktır.

Dike Hukuk ile iletişime geçmek için: https://wa.me/905337608453