ELEKTRİK PİYASALARINDA TOPLAYICILIK FAALİYETİ

ELEKTRİK PİYASALARINDA TOPLAYICILIK FAALİYETİ

Elektrik piyasasında üretim faaliyetleri, gelişen teknolojik altyapı ve lisanslama süreçlerinde gerçekleşen serbestleşme eğilimleriyle birlikte önemli bir dönüşüm sürecine girmiştir. Toplayıcılık faaliyetleri de aynı şekilde artmıştır. Bu dönüşüm, özellikle Dağıtık Enerji Kaynakları bakımından kendini göstermekte ve piyasa dinamiklerinin yönünü belirleyen temel unsurlardan biri olarak öne çıkmaktadır.

Dağıtık Enerji Kaynakları, elektrik şebekesine dağıtım seviyesi üzerinden bağlı bulunan küçük ölçekli üretim tesisleri ve enerji depolama sistemleri unsurlarını ifade etmektedir. Bu kaynaklar, ölçeklerine bağlı olarak bağımsız veya toplayıcı aracılığıyla toplu biçimde işletilmekte; her iki işletme modeli de şebeke esnekliğinin artırılması ve arz güvenliğinin sağlanmasında tamamlayıcı rol üstlenmektedir.

Bununla birlikte, bu kaynaklar küçük ölçekli yapıları nedeniyle gün öncesi, gün içi ve dengeleme piyasaları gibi kısa vadeli piyasalara doğrudan katılım sağlayamamaktadır. Ayrıca, kontrolsüz veya koordinasyonsuz biçimde sisteme dâhil edilmeleri, şebekedeki stresi artırmakta ve dengeleme faaliyetlerinin etkin biçimde yürütülmesini güçleştirmektedir.

Bu çerçevede, dağıtılmış enerjinin üretildiği ve depolandığı dağıtık üretim tesislerinin bir araya getirilmesi ile gerekli altyapı yatırımlarını veya finansmanı tek başına karşılayamayan tüketicilerin de piyasalara dâhil edilmesini sağlamak amacıyla toplayıcılık faaliyetinin geliştirilmesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Toplayıcı, anlaşmalı olduğu kullanıcıların tüketim ve/veya üretim programlarını yönetme, bu kullanıcılar adına elektrik enerjisi ve/veya kapasitesinin alım-satımına ilişkin piyasa işlemlerini yürütme ve yan hizmet piyasalarına katılım sağlamakla yetkili piyasa aktörüdür.

Toplayıcılık, bu yönüyle hem piyasa katılımını yaygınlaştıran hem de sistem esnekliğini artırarak şebeke dengesine katkı sunan yeni bir piyasa mekanizması niteliği taşımaktadır. Yenilenebilir enerji kaynaklarının enerji arz sistemine entegrasyonunu kolaylaştıran bu faaliyet, aynı zamanda daha yüksek karbon yoğunluğuna sahip üretim yöntemlerinin kullanımını sınırlandırarak enerji dönüşüm sürecine katkıda bulunmaktadır.

Toplayıcılık Lisansı Alabilecek  Kişiler

Toplayıcılık faaliyeti, toplayıcı lisansına sahip veya bu faaliyeti tedarik lisansına dercedilmiş tüzel kişiler tarafından yürütülmektedir.

Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği uyarınca, on yıllık alım garantisi süresini tamamlamış lisanssız üretim tesisleri, toplayıcı lisansı alabilmekte veya tedarik lisansına toplayıcılık faaliyeti dercedilmiş tüzel kişilerin portföyüne dâhil olabilmektedir.

Organize sanayi bölgesi (OSB) tüzel kişiliğine ait lisanssız elektrik üretim tesisleri ile üretim lisansına sahip OSB tüzel kişilikleri, mevcut düzenleme uyarınca toplayıcılık faaliyeti yürütememekte ve bu kapsamdaki piyasa işlemlerine dâhil olamamaktadır.

4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu’nun 20. maddesi uyarınca, OSB’de yer alan katılımcılar altyapı ihtiyaçlarını OSB’nin tesislerinden karşılamakla yükümlüdür. Organize sanayi bölgelerinin (OSB) elektrik üretim faaliyetlerinin öncelikli olarak bölgenin kendi elektrik ihtiyacını karşılaması gerekmektedir. Bu yönüyle OSB’ler, elektrik üretim ve tüketim faaliyetlerini bölge sınırları içerisinde yürütmekle yükümlü olmaları nedeniyle, piyasa ölçeğinde faaliyet gösterebilen diğer katılımcılardan yapısal olarak ayrışmaktadır.

Toplayıcı Portföyü Sınırlamaları

Toplayıcı, portföyünde yer alan şebeke kullanıcıları adına teminat ve dengesizlik de dahil olmak üzere, piyasa işlemlerine ilişkin ilgili mevzuat kapsamındaki tüm yükümlülüklerin yerine getirilmesinden sorumludur.

Bu portföy, elektrik piyasasında toplayıcının yönetiminde bulunan ve anlaşmalı olduğu şebeke kullanıcılarının üretim, tüketim ve depolama tesislerini bir araya getiren bir havuz niteliğindedir. Bir toplayıcının yönetiminde bulunan elektrik üretim tesislerinin toplam kurulu gücü 2000 MW sınırını geçemez.

Tüketim Tesisleri Bakımından Düzenlemeler

Toplayıcı, dağıtım veya iletim şebekesine bağlı tüketim tesislerini kendi portföyü altında toplayabilir. Bu kapsamda, tüketim tesisleri için herhangi bir tüketim veya bağlantı gücü sınırı uygulanmamaktadır.

Toplayıcı, portföyünde yer alan serbest tüketiciler için elektrik enerjisi ve/veya kapasitesi ticareti yapabilir. Talep tarafı katılımı kapsamında portföyüne dahil ettiği tüketim tesislerinin enerji tedarikini gerçekleştirmekle yükümlüdür. Toplayıcı, bu tedarik faaliyetini yürütmek istememesi hâlinde, durumu piyasa işletmecisine bildirmekle yükümlüdür. Bu durumda, portföyünde yer alan tüm tüketim tesislerinin, mevcut tedarikçileriyle yapmış oldukları tedarik sözleşmeleri geçerliliğini sürdürür.

Toplayıcılık faaliyeti yürütme yetkisine sahip tedarikçiler, elektrik tedarik etmek üzere anlaşmalı oldukları ve portföylerinde yer alan şebeke kullanıcılarıyla toplayıcılık hizmeti sözleşmesi yapamazlar.

Toplayıcının portföyünde yer alan tüketim tesisleri, toplayıcının talebi üzerine dengeleme birimi ve/veya yan hizmet birimi olarak kaydedilebilir. Ancak, enerji tedariki toplayıcı tarafından sağlanmayan tüketim tesisleri, dengeleme birimi olarak kaydedilemez ve dengeleme güç piyasasına katılım sağlayamaz.

 Üretim Tesisleri Bakımından Düzenlemeler

Toplayıcı, dağıtım veya iletim şebekesine bağlı elektriksel kurulu gücü 100 MW ve altında olan lisanslı ve işletmedeki elektrik üretim tesisleri ile Elektrik Piyasasında Depolama Faaliyetleri Yönetmeliği kapsamındaki elektrik depolama ünitesi ve/veya tesislerini kendi portföyünde toplayabilir. Müstakil elektrik depolama tesisleri için işletmedeki toplam elektriksel kurulu güç limiti uygulanmaz.

Toplayıcı, dağıtım veya iletim şebekesine bağlı ve on yıllık alım garantisi süresini doldurmuş lisanssız elektrik üretim tesislerini, ihtiyaç fazlası enerjinin yönetilmesi amacıyla kendi portföyünde toplayabilir. Lisanssız elektrik üretim tesisleri için tesis bazında herhangi bir kurulu güç limiti uygulanmaz. Ancak, toplayıcı portföyünde yer alan lisanssız elektrik üretim tesislerinin işletmedeki toplam elektriksel kurulu gücü, belirlenen üst sınır olan 500 MW’ı aşamaz.

Toplayıcı portföyünde yer alan elektrik üretim tesisleri, mevzuatta yer alan şartları sağlamaları halinde dengeleme birimi ve/veya yan hizmet birimi olarak değerlendirilir.

Toplayıcılık Faaliyeti Kapsamında Sözleşmeler

Toplayıcılık faaliyeti yürüten tüzel kişiler, bu faaliyet kapsamında çeşitli sözleşmeleri düzenlemek ve yürütmekle yükümlüdür.

Toplayıcı, toptan satış piyasasında faaliyet gösterebilir ve bu çerçevede ikili anlaşmalar akdedebilir ancak portföy dengeleme amacını aşacak ölçüde toptan satış faaliyeti yürütemez.

Bu sözleşmeler özel hukuk hükümlerine tabi, ticari nitelikteki anlaşmalar olup, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun onayına tabi değildir.

Toplayıcı, organize toptan elektrik piyasası faaliyetlerine ise, piyasa işletmecisiyle akdettiği piyasa katılım anlaşması ve/veya şebeke işletmecisiyle imzaladığı yan hizmet anlaşması aracılığıyla katılım sağlar.

NOT: Bu yazımız, bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. İzinsiz paylaşılması halinde, hukuki süreç başlatılacaktır.

Dike Hukuk ile iletişime geçmek için: https://wa.me/905337608453