Ekonomik şartlar gereği kişiler aralarındaki kira sözleşmesinde kira bedelini yabancı para olarak belirlemeyi isteyebilmektedir. Ancak kişilerin kira bedelini yabancı para olarak belirlemesi sınırlandırılmış olup bu yazımızda dövizle ödeme yasağı kavramının uygulama alanı ve şartları incelenecektir.

I-) KİRA SÖZLEŞMELERİNDE DÖVİZLE ÖDEME YASAĞINA İLİŞKİN YASAL DÜZENLEMELER

Türk parasının kıymetini korumak amacıyla, Türk parasının yabancı paralar karşısındaki değerinin belirlenmesine, döviz ve dövizi temsil eden belgelere ilişkin tüm işlemler ile dövizlerin tasarruf ve idaresine, Türk parası ve Türk parasını temsil eden belgelerin ithal ve ihracına, kıymetli maden, taş ve eşyalara ilişkin işlemlere, ihracata, ithalata, özelliği olan ihracat ve ithalata, görünmeyen işlemlere, sermaye hareketlerine ilişkin kambiyo işlemlerine ait düzenleyici, sınırlayıcı esaslar hakkındaki tespit ve tayinler 07/08/1989 tarihinde yürürlüğe giren Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar ile yapılmıştır.

Bu kararda yapılan ve uygulamada sorulara neden olan önemli değişiklik 13/09/2018 tarihli 85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yapılmıştır. 85 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı’nın 1’inci maddesi ile 32 Sayılı Karar’ın m.4/g “Türkiye’de yerleşik kişilerin, Bakanlıkça belirlenen haller dışında, kendi aralarındaki menkul ve gayrimenkul alım satım, taşıt ve finansal kiralama dâhil her türlü menkul ve gayrimenkul kiralama, leasing ile iş, hizmet ve eser sözleşmelerinde sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülükleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılamaz.” şeklindeki g bendi eklenmiştir. Bu değişiklik uyarınca Türkiye’de yerleşik kişilerin, Bakanlıkça belirlenen haller dışında, kendi aralarındaki gayrimenkul kiralama sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları yasaklanmıştır.

Türk Parası Kıymetı̇nı̇ Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlı̇şkı̇n Teblı̇ğ (Teblı̇ğ No: 2008-32/34) m.8/f.2 hükmünde de konuya ilişkin “Türkiye’de yerleşik kişiler kendi aralarında akdedecekleri; konusu yurt içinde yer alan gayrimenkuller olan, konut ve çatılı iş yeri dâhil

gayrimenkul satış sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştıramazlar.” şeklinde düzenleme getirilmiştir.

Bu durumda aşağıdaki şartları sağlayan hallerdeki sözleşmelerde kira bedeli 1.000 ABD doları olarak belirlenemeyeceği gibi 1.000 ABD dolarının kira ödeme günündeki TL karşılığı olarak da belirlenemeyecektir.

II-) YABANCI PARAYLA KİRA SÖZLEŞMESİ YASAĞININ ŞARTLARI VE KAPSAMI

A-) Sözleşmenin iki tarafının da Türkiye’de yerleşik kişiler olması.

Kira sözleşmesinin kiraya veren/kiralayan ve kiracı olarak iki tarafı vardır. Kiracının veya kiralaya verenin birden fazla kişi olması ve bir tarafın tüzel kişi olması bunu değiştirmez. Örneğin babalarından miras kalan evi iki kardeşin üç üniversite öğrencisine kiraya vermesi halinde kiraya veren iki kardeşin ikisi birlikte kiraya veren tarafı, üç üniversite öğrencinin üçü birden kiracı tarafı oluşturmakta ve sözleşme yine iki taraflı olarak kurulmaktadır. Dövizle kiralama yasağının uygulanabilmesi için sözleşmenin iki tarafındaki bu kişilerin Türkiye’de yerleşik kişiler olması gerekmektedir.

B-) Kiralanan taşınmazın yurt içinde olması

 

C-) Sözleşmenin Bakanlıkça İstisna Kapsamına Alınmamış Olması.

 

Bakanlıkça istisna kapsamına alınan hallerdeki sözleşmelerde bu yasak uygulanmayacaktır. Türk Parası Kıymetı̇nı̇ Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlı̇şkı̇n Teblı̇ğ (Teblı̇ğ No: 2008-32/34) 8. maddesinde bu yasağın uygulanmayacağı haller şu şekilde belirtilmiştir:

1. Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli konaklama tesislerinin işletilmesi amacıyla kiralanması,

2. Gümrüksüz satış mağazalarının kiralanması,

3. Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; yurt dışında ifa edilecekler ile gemi adamlarının taraf oldukları dışında kalan iş sözleşmeleri,

4. Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri;

a. Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin taraf oldukları hizmet sözleşmeleri,

b. İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,

c. Türkiye’de yerleşik kişilerin yurtdışında gerçekleştirecekleri faaliyetler kapsamında yapılan hizmet sözleşmeleri,

ç. Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; Türkiye’de başlayıp yurtdışında sonlanan, yurtdışında başlayıp Türkiye’de sonlanan veya yurt dışında başlayıp yurtdışında sonlanan hizmet sözleşmeleri.

d. Türkiye’de yerleşik kişilerin Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli konaklama tesislerinde akdedeceği konaklama hizmet sözleşmeleri.

dışında kalan danışmanlık, aracılık ve taşımacılık dâhil hizmet sözleşmeleri,

5. Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; döviz cinsinden maliyet içeren eser sözleşmeleri,

6. Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; taşıt satış sözleşmeleri dışında kalan menkul satış sözleşmeleri,

7. Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; taşıt kiralama sözleşmeleri dışında kalan menkul kiralama sözleşmeleri,

8. Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; bilişim teknolojileri kapsamında yurt dışında üretilen yazılımlara ilişkin satış sözleşmeleri,

9. 4490 sayılı Türk Uluslararası Gemi Sicili Kanunu ile 491 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunda tanımlanan gemilere ilişkin finansal kiralama (leasing) sözleşmeleri,

10. 32 sayılı Kararın 17 ve 17/A maddeleri kapsamında yapılacak finansal kiralama (leasing) sözleşmeleri,

11. On altıncı fıkra hükümleri saklı kalmak kaydıyla, kamu kurum ve kuruluşlarının veya Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı şirketlerinin taraf olduğu gayrimenkul satış ve gayrimenkul kiralama dışında kalan sözleşmeler,

12. Kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu döviz cinsinden veya dövize endeksli ihaleler, sözleşmeler ve milletlerarası andlaşmaların ifası kapsamında gerçekleştirilecek olan projeler dahilinde; yükleniciler veya görevli şirketlerin ve bunların sözleşme imzaladığı tarafların üçüncü taraflarla akdedeceği veya bahsi geçen projeler çerçevesinde akdedilecek, gayrimenkul satış sözleşmeleri ve iş sözleşmeleri dışında kalan sözleşmeler,

13. 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun kapsamında gerçekleştirilen işlemlere ilişkin olarak yapılan sözleşmeler,

14. Dışarıda yerleşik kişilerin Türkiye’de bulunan; şube, temsilcilik, ofis, irtibat bürosu, doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elli ve üzerinde pay sahipliklerinin veya ortak kontrol ve/veya kontrolüne sahip bulunduğu şirketler ile serbest bölgedeki faaliyetleri kapsamında serbest bölgelerdeki şirketlerin işveren veya hizmet alan olarak taraf olduğu iş ve hizmet sözleşmeler,

15. Türkiye’de yerleşik yolcu, yük veya posta taşıma faaliyetinde bulunan ticari havayolu işletmeleri; hava taşıma araçlarına, motorlarına ve bunların aksam ve parçalarına yönelik teknik bakım hizmeti veren şirketler; sivil havacılık mevzuatı kapsamında havalimanlarında yer hizmetleri yapmak üzere çalışma ruhsatı alan veya yetkilendirilen kamu ya da özel hukuk tüzel kişiliği statüsündeki kuruluşlar ile söz konusu kuruluşların kurdukları işletme ve şirketler ile doğrudan veya dolaylı olarak sermayelerinde en az yüzde elli hisse oranına sahip olduğu ortaklıkların Türkiye’de yerleşik kişilerle yaptığı ayrimenkul satış, gayrimenkul kiralama ve iş sözleşmeleri haricindeki sözleşmeler,

16. Uluslararası piyasalarda fiyatı döviz cinsinden belirlenen kıymetli madenlere ve/veya emtiaya endekslenen ve/veya dolaylı olarak dövize endekslenen sözleşmeler.

 

III-) DÖVİZLE ÖDEME KARARLAŞTIRILAN SÖZLEŞMELERİN DURUMU

13/09/2018 tarihinden önce akdedilmiş ve dövizle sözleşme yasağı kapsamında bulunan kira sözleşmelerindeki kira bedellerinin 32 sayılı Karar’ın geçici 8. maddesi uyarınca yeniden belirlenmesi gerekmektedir. Tebliğde konut ve çatılı iş yerleri için ayrıca düzenleme yapılmış olup bunlardaki yeniden belirleme özel düzenleme uyarınca yapılacaktır.

 

IV-)  KONUYA İLİŞKİN YARGI KARARLARI

 

Yargıtay 3. HD., E. 2021/1139 K. 2021/11528 T. 16.11.2021 kararı

“Bu itibarla; taraflar arasında 01/02/2014 tarihinde akdedilen, dava tarihi itibariyle ifası devam etmekte olan kira sözleşmesinin “Özel Şartlar” başlıklı kısmının 1 inci maddesindeki; ilk beş yıl bitiminde kira bedelinin yıllık net 120.000 $ karşılığı TL yıllık olarak ödenecektir. ” şeklinde dövize endeksli olarak belirlenen bu kira bedelinin Türk Lirasına göre yeniden belirlenmesinde zorunluluk olmakla sözleşme taraflarınca bu konuda mutabakata varılarak yeniden belirleme yapılmadığından ilk derece mahkemesince yukarıda belirtilen ilgili mevzuat hükümleri uyarınca değerlendirme yapılıp gerekirse alanında uzman bilirkişi raporu alınmak suretiyle sözleşmede dövize endeksli olarak belirlenen kira bedelinin 01/02/2019 tarihinden geçerli olmak üzere Türk parası cinsinden yeniden belirlenmesi suretiyle bir karar verilmesi gerekirken, eksik incelemeyle davanın reddine hükmedilmesi usul ve kanuna aykırı olup, bozmayı gerektirmiştir.”

 

Kayseri BAM, 3. HD., E. 2020/1006 K. 2020/611 T. 21.9.2020 kararı

“icra takibine konu edilen, kira alacağının tebliğ tarihi itibariyle gecikmiş alacak niteliğinde olduğu anlaşıldığından Türk Parasını Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karara İlişkin Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair 2018-32/51 numaralı Tebliği döviz cinsinden ve dövize endeksli sözleşmeler başlıklı 8/24. maddesinin son cümlesi uyarınca gecikmiş alacaklar yönünden ilgili madde hükmünün uygulanamayacağı anlaşıldığından kira bedelinin anılan tebliği uyarınca yeniden belirlenmesi gerekmediği dolayısıyla takibin döviz cinsi üzerinden başlatılmasında hukuka aykırı yön bulunmadığı gibi davacı kiralayan tarafından icra takibinde kira bedelinin döviz cinsi üzerinden başlatılmadığı Türk Lirasına çevrilmiş olduğu, Türk lirasına çevrilmiş olmakla birlikte; 06/10/2018 tarihli 30557 numaralı Resmi Gazetede yayınlanan Türk Parasını Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karara İlişkin Tebliğ (tebliğ no 208-32/34 )”de değişiklik yapılmasına dair tebliğin (tebliğ no 2018-32/51 )yürürlüğü itibariyle 01/02/2017 ve 01/02/2018 döneminde muaccel olmuş olan gecikmiş alacaklar yönünden kira alacağına uygulanamayacağından; davalı kiracının döviz cinsinden olan kira alacağının 02/01/2018 tarihli TCMB efektif satış kuru üzerinden euro için 4.5525 üzerinden hesaplanarak TÜFE oranlarının hesaplanması gerekirken, dövizin icra takibine konu edilen tarih üzerinden hesaplanmış olduğu yönündeki istinafının yerinde olmadığı, ilk derece mahkemesi kararının isabetli olduğu görülmüştür.”

 

NOT: Bu yazımız, bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. İzinsiz paylaşılması halinde, hukuki süreç başlatılacaktır.

Dike Hukuk ile iletişime geçmek için: https://wa.me/905337608453

---