Emre itaatsizlikte ısrar suçu askeri alandaki dosyalara sıklıkla konu olmaktadır. Bir kez emre karşı gelmek suçu oluşturmamaktadır. Bu suçun oluşabilmesi yasada ve yargı kararlarında birçok şartın birlikte gerçekleşmesi aranmaktadır.

I-) EMRE İTAATSİZLİKTE ISRAR SUÇU NEDİR ?

Emre itaatsizlikte ısrar suçu ve cezası 1632 sayılı Askeri Ceza Kanunu’nun 87. hükmünde “Hizmete ilişkin emri hiç yapmayan asker kişiler bir aydan bir seneye kadar, emrin yerine getirilmesini söz veya fiili ile açıkça reddeden veya emir tekrar edildiği halde emri yerine getirmeyenler, üç aydan iki seneye kadar hapis cezası ile cezalandırılırlar.

2. Yukarıki fıkrada yazılı suçlar seferberlikte yapılırsa beş ve düşman karşısında yapılırsa on seneye kadar ağır hapis cezası hükmolunur.” şeklinde düzenlenmiştir.

Emrin hiç yapılmaması durumunda bir aydan bir seneye kadar hapis cezası söz konusudur. Emrin yerine getirilmesinin açıkça reddi ya da tekrar edildiği halde emrin yerine getirilmemesi halinde üç aydan iki seneye kadar hapis cezası verilir.

II-) SUÇUN UNSURLARI NELERDİR ?

A-) SUÇUN MADDİ UNSURLARI

1-) FAİL

Bu suç sadece asker kişiler tarafından işlenebilen bir suçtur. Bu nedenle suçun failinin asker olması şarttır.

2-) MAĞDUR

Bu suçun mağduru Devlettir.

3-) EYLEM

Bu suçu oluşturan bir eylemin varlığının kabul edilebilmesi için:

1. Yetkili amir tarafından verilen bir emrin olması
2. Hizmete ilişkin bir emrin olması,

Hangi emrin hizmete ilişkin olduğunun olaya göre değerlendirilmesi gerekmektedir. Yargı kararlarında askeri personelin can güvenliğini, kışla yaşamını düzenleyen tedbirlere ilişkin kararlara uyulmamasının veya hizmet amacı belirtilmeyen emirlere uyulmamasının emre itaatsizlik suçunu oluşturmayacağı açıkça belirtilmiştir:

“Fırtınalı ve yağışlı havalarda ağaç, elektrik direği, yüksek gerilim hatlarından uzak duracağım.” gibi askeri personelin can güvenliğini korumaya yönelik genel nitelikte tedbirleri ihtiva ettiği cihetle, bu tedbirlere uymamak emre itaatsizlikte ısrar suçuna vücut vermeyeceğine karar verilmiştir.( As. Yarg. 1. D. 23.06.2004 tarihli 2004/709 E. 2004/706 K. sayılı kararı)

Somut olayda; sanığa sivil eşya deposu dışında sivil elbise bulundurulmayacağına dair tebliğ olunan söz konusu emrin tedbir ve kışladaki genel yaşamı kolaylaştırmak amacına yönelik genel bir düzenleme olduğu ve Kara Kuvvetleri Devamlı Emirler Muhtırasının öngörmüş olduğu kuralı açıklayıcı ve tamamlayıcı nitelik taşıdığı, askerî hizmete yönelik bir emrin bulunmadığı ve sanık açısından iddia olunan eylem yönüyle genel nitelikteki bu emrin hizmete ilişkin somutlaştırılmış bir emir hâline dönüşmediğine ve emre itaatsizlikte ısrar suçunun oluşmadığına karar verilmiştir.

Sivil eşya deposu dışında sivil elbise bulundurulmayacağına dair tebliğ olunan söz konusu emrin tedbir ve kışladaki genel yaşamı kolaylaştırmak amacına yönelik genel bir düzenleme olduğu, Kara Kuvvetleri Devamlı Emirler Muhtırasının öngörmüş olduğu kuralı açıklayıcı ve tamamlayıcı nitelik taşıdığı ve sanık açısından iddia olunan eylem yönüyle genel nitelikteki bu emrin hizmete ilişkin somutlaştırılmış bir emir hâline dönüşmediği sonucuna varıldığından emre itaatsizlikte ısrar suçunun oluşmayacağına karar verilmiştir.

• Emir verilen kişinin asker olması,
• Emrin somutlaştırılıp şahsileştirilmesi,
• Failin kasten hareket etmesi,
• Hizmete ilişkin emrin hiç yapılmaması,
• Emrin yerine getirilmesinin söz veya fiili davranışla açıkça reddedilmesi,
• Emrin tekrar edilmesinden sonra da yerine getirilmemesi,
• Emre konu edilmiş davranışın kanunda suç veya kabahat olarak düzenlenmemiş olması gerekmektedir.

Emre konu edilmiş davranış, kanunda suç veya kabahat olarak düzenlenmişse bu noktada kanun koyucunun iradesinin esas alınması ve bu suç veya kabahat bakımından öngörülen yaptırımın uygulanması gerekmektedir. Bu durumda emre itaatsizlikte ısrar suçu oluşmayacak ve ayrıca emre itaatsizlikte ısrar suçundan ceza verilmeyecektir. Askeri Yargıtay bir kararında “Yasada suç sayılan bir fiilin emir haline getirilerek yasaklanması, o fiili bir başka suça dönüştürmez; yani yükümlülerin firar etmeleri bir emirle yasaklanmasına rağmen firar eden kimse, emre itaatsizlikte ısrar suçunu değil, yine firar suçunu işlemiş olur.” şeklinde karar kurmak suretiyle bu hususu belirtmiştir. (As. Yarg. Drl. Krl. 10.01.2002 tarihli 2002/2 E. 2002/2 K. sayılı kararı)

B-) SUÇUN MANEVİ UNSURLARI

Bu suç kasten işlenebilir bir suçtur.

III-) ŞİKAYET SÜRESİ VE ZAMANAŞIMI

Bu suç şikayete tabi değildir. Suçun zamanaşımı süresi ise 8 yıldır.

IV-) EMRE İTAATSİZLİKTE ISRAR SUÇUNDA UZLAŞMA

Bu suç uzlaştırmaya tabi suçlardan değildir.

V-) GÖREVLİ MAHKEME HANGİSİDİR

Emre itaatsizlikte ısrar suçlarına asliye ceza mahkemeleri bakmaktadır.

VI-) EMRE İTAATSİZLİK SUÇUNDA HAKKANİYETİN GÖZETİLMESİ

Diğer yandan kanunda suç veya kabahat olarak düzenlenen eylem bakımından öngörülen cezanın emre itaatsizlikte ısrar suçunun yaptırımından daha hafif olması halinde sanığın emre itaatsizlikte ısrar suçundan cezalandırılması hakkaniyete de aykırıdır. Nitekim Askeri Yargıtay Daireleri Kurulu bir kararında kitabın yasak yayın olması halinde disiplin suçu vücut bulacakken kitabın kışlaya izinsiz sokulması nedeniyle emre itaatsizlikte ısrar suçundan ceza verilmesinin hakkaniyete uygun olmadığına karar vermiştir.  Başka bir kararda ise oyun kağıdı bulundurmama ve kullanmama emrinin toplam 66 maddeden oluşan bir talimatla verildiği ve sanıkların oyun kağıdı bulundurduğu bir olayda bu emrin hizmet amacı gütmediğine, ayrıca kumar oynama eylemi için disiplin yaptırımının düzenlendiği gözetildiğinde oyun kağıdı bulundurmama emri verilerek bu emre uyulmaması neticesinde disiplin cezasından daha ağır sonuç doğuran emre itaatsizlikte ısrar suçundan mahkumiyet kararı verilmesinin hak ve adalet ilkesine uygun düşmeyeceğine karar verilmiştir.

Emre itaatsizlikte ısrar suçu ile ilgili mevzuat hükümlerine bakındığında bu suçun yaptırımının belirli ancak kuralının belirsiz olduğu yani daha sonra somutlaştırılıp tamamlanması gerektiği görülmektedir. Bu nedenle suçun her olay özelinde ayrı değerlendirilmesi gerekmektedir. Karşılaştığınız olayda emre itaatsizlik suçunun oluşup oluşmadığına veya konuyla ilgili diğer sorularınız için iletişim formunu doldurarak veya telefonla bize ulaşabilirsiniz.

NOT: Bu yazımız, bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. İzinsiz paylaşılması halinde, hukuki süreç başlatılacaktır.

Dike Hukuk ile iletişime geçmek için: https://wa.me/905337608453